Luchtreinigers en ventilatie

De luchtkwaliteit in huis komt steeds meer in de belangstelling:

Door de groeiende druk op energiezuinigheid worden isolatiemaatregelen genomen die de luchtkwaliteit beïnvloeden. Het motto; isoleren is ventileren is mogelijk ook: reinigen .
Meer bewustzijn dat de kwaliteit van de binnenlucht is vrijwel niet vast te stellen door menselijke waarneming en dit (te) lang is veronachtzaamd en overgelaten aan het toeval.
Veel aandoeningen zoals astma, hooikoorts, COPD, virale en bacteriële ziektes zijn luchtkwaliteitgerelateerd. De COVID-uitbraak heeft deze problematiek actueel gemaakt[1].
De zorgelijke luchtkwaliteit in een aantal Aziatische steden[2] die luchtreiniging in huis noodzakelijk maakt heeft geleid tot een stortvloed aan producten van oosterse makelij.
Tot nog toe werd het CO2-gehalte als kwaliteitsindicator[3] gebruikt maar recent ontwikkelde, betaalbare sensoren kunnen nu specifieke luchtkwaliteit meten en de reiniging sturen.
Met deze sensoren zijn ook betaalbare luchtkwaliteitmeters op de markt gekomen.

Het draait daarbij allemaal om Aërosolen: een mengsel van vloeistofdeeltjes en kleine vaste deeltjes, dus ook pollen, fijnstof en andere ziekteverwekkers, die in de lucht rondzweven.

Adviezen en inzichten

Ventileren met buitenlucht zoals Mechanische- of WTW-ventilatie werkt goed tegen virussen maar soms niet afdoende als veel mensen langdurig aanwezig zijn of sporten.
Re-circulatie met airco of ventilator geeft juist een risico van verspreiding (van virussen).
Om verspreiding van ziektekiemen te reduceren dienen toiletten te worden doorgespoeld met gesloten klep want directe verspreiding of ook via de luchtafzuiging van het toilet is mogelijk.
De luchtvochtigheid verhogen of verlagen heeft weinig invloed op aërosolen. Echter, voor welzijn en effectiviteit van verwarming is een relatieve vochtigheid rond 50% optimaal.
Luchtreinigers kunnen aërosolen reduceren, maar moeten altijd worden toegepast samen met buitenlucht ventilatie.
Luchtreinigers kunnen dienen voor het filteren en onschadelijk maken van:

Fijnstof: Particulate Matter (PMx) in grootte variërend, aangeduid in micrometers met PM 0,3; PM 1; PM 2,5 en PM 10um.
Fijnstof wordt algemeen gezien als gevaarlijk voor de gezondheid en levensbekortend.

Binnenshuis door menselijke activiteit gemaakt[4] :

Roken, openhaardvuur en kaarsen, koken vooral braden, stofzuigen en strijken.

Buitenshuis: Hoogovens,(diesel)motoren, banden, industrie en scheepvaart.

Pollen: gele, bruine of witte poederachtige substanties die in planten zitten, stuifmeel wat hooikoorts kan veroorzaken.

VOCs. Volatile Organic Compounds. Door de mens gemaakte chemische stoffen, zoals oplosmiddelen in verf, spaanplaat, schoonmaakmiddelen, cosmetica, brandstoffen etc.

Bacteriën, sporen en schimmels. Relatief groot en goed te filteren.

Virussen. Deze zijn lastig te vangen omdat ze zo klein zijn. Ze kunnen onschadelijk worden gemaakt met Ionisatie of met UV-C licht, evt. in combinatie met TiO2.

Hout stoken is altijd ongezond voor iedereen, in huis en er buiten. Bronnen en adviezen[1].

De rook van een houtvuur bevat schadelijke stoffen, zoals fijnstof, kankerverwekkende koolwaterstoffen (PAK’s), VOS, dioxine, benzeen, acroeïne en koolmonoxide.

Fijnstof uit kachels: oude 6-40 g, nieuwe 4 -10 g, pellet 1-2 g, gas 0 g. (gram/ kg brandstof)

‘Van alle Nederlandse fijnstofuitstoot, oorzaak van luchtvervuiling en longklachten, komt een kwart uit de pijp van houtkachels en open haarden in huizen.’ Bron RIVM 15-2-2021.

Een verbetering is mogelijk te bereiken met een ABCAT® houtrookfilter[2] (305 €) die in de rookgasafvoer wordt geplaatst.

Overzicht

Een overzicht van aërosolen van verschillende grootte en oorsprong en een aantal methoden die deze deeltjes kunnen afvangen zoals (uit een publicatie van Brise)

Pre filter Een voorfilter om de grove deeltjes te vangen
Koolstoffilter Als voorfilter maar soms ook om geurtjes e.d. te filteren
AB filter Antibacterieel stoffenfilter
HEPA-filter Hiervan zijn wel veel verschillende kwaliteiten
VOCs filters Meestal voor specifieke stoffen, zoals formaldehyde HCOH of NO2
UV-c licht Met of zonder TiO2 als extra reactor
Ionisatie Maakt geladen deeltjes en die vangen fijnstof en virussen
Electrostatisch Deeltjes worden gevangen tussen elektrisch geladen filterlagen

Welke apparaat kiezen?

Er zijn zo veel apparaten op de markt dat kiezen lastig is. Stel jezelf daarom vragen als:

Welk luchtkwaliteit probleem moet worden opgelost?
- Luchtweg klachten, allergie, spaanplaat lucht, besmettingsangst, houtstook lucht
- Als dat niet duidelijk is, koop of huur eerst een luchtkwaliteitsmeter.
Hoe groot is de betreffende ruimte, hoe belangrijk vind u geluid en luchtstroming?
Heeft een WTW-systeem? Daar kan een elektrostatisch filter op worden aangesloten
Wilt u afstandsbediening, App control, vraagsturing door sensoren?

Met ventilator om lucht langs te voeren

Fijne filters

Lucht door fijne filters persen kost flink stroom[1] en maakt storend veel geluid[2]
Filters moeten regelmatig worden vervangen en zijn niet goedkoop
Vraagsturing door gebruik van sensoren is duurder maar beperkt verbruik en geluid.

Specifieke filters

Spaanplaat in meubels, stoot jarenlang het kankerverwekkende formaldehyde uit. De Dyson Pure Cryptonic heeft een specifiek filter; HCOH die dit onschadelijk maakt.

Electro-statische filters

Filteren effectief en met weinig luchtweerstand: Aspra Smart voor in de huiskamer. Aspra en Brink maken ook een model om in het aanvoerkanaal van de WTW te plaatsen

UV licht

UV-c maakt levende organismen onschadelijk zoals virussen en bacteriën
UV-c met Kwiklampen produceren het giftige ozon, UV-c Leds zijn o.k.
UV-c is niet zichtbaar en gevaarlijk als het naar buiten straalt (Blindheid, verbranding)

Zonder ventilator en zonder filter

Een ionisator verspreid door onderlinge afstoting een wolk aan geladen deeltjes.
Deze ionen maken levende organismen onschadelijk zoals virussen[3] en bacteriën
Ionisators maken geen luchtstroom en geen geluid
Sommige modellen maken een beetje van het giftige ozon, niet geschikt in babykamers
De Lightair ionflow produceert geen ozon. Er is 25 jaar aan ontwikkeld en er zijn rapporten beschikbaar o.a. van het Zweeds Nationaal Testbureau over de effectiviteit tegen virussen. De Lightair ionflow is als enige ook te huur (45 € / maand).

Luchtkwaliteit meters

Ook hierin een enorme keus. Enkele voorbeelden (originele fabrikantnaam onduidelijk)

Luchtreinigers tabel

Hieronder een tabel met een selectie luchtreinigers, een volledig overzicht is ondoenlijk ook omdat deze markt zich zeer snel ontwikkeld.

Voor laagste prijzen en leveranciers: even googelen

Merk , model	Opp. m2	Ventilator m3 / h	Afm. Hbd / gewicht kg	Filter Hepa, Ion UVc, AB Carbon, ES	Sensor PM, VOC, rH Temp, Gas	RemCtl, App	Geluid dB(A)	Verbruik W	Prijs
Lightair ionflow	50	-	59 * Ø 19 / 2,7	I geen ozon	-	-	< 5	7	399
Progenion PR369	20 - 60	-	68 * 24 * 20 / 2	I 0,037ppm ozon	-		--	12	179
Venta LW45 Comfort Plus	60	-	45 * 30 * 33 / 5,2	Luchtreiniger en bevochtiger	rH	-	14 – 45	8	399
Airfree P40	16	-	27 * 21 dia / 1,1	Verhitting	-	-	-	40	125
Progenion PR-135UV	10-40	20	171442 / 2	ES, C, I, UV <0,05ppm ozon	-	-	30 - 35	12	129
Aspra Aura Smart	75	400	68 * 29 * 38 / 16	ES, C, ASPRA	PM 2,5	-	36 – 49	20	?
Aspra S-Induct	In WTW aanvoer	600	78 * 37 * 34 / 12	ES, C, ASPRA	-	-	-	14	2955
Brink Pure induct	In WTW aanvoer	600	77 * 39 * 36 / 7,1	ES	-	-	-	4	1050
Healthpro 250	110	440	70 * 38 * 40 / 16	Pre, Gas, H	-	-	22 - 67	135	1299
Pro airtech ZX9000	100	250	64 * 36 * 21 / 7,2	Pre, AB, C, H, I	Stof, geur, licht	-	20 – 55	8 – 40	199
Clean air optima CA508	80	240	70 * 18 * 27 / 6,5	AB, C, H, I, UV	-	-	20 – 60	48	269
Clean air optima CA509	90	365	59 * 37 *20 / 5	Pre, C, H, I	PM 2,5. rH, T	-	20 – 64	12 – 78	359
Clean air optima CA510	110	468	56 * 32 * 21 / 7,5	Pre, C, H, I, UV	PM 2,5. rH, T	-	10 – 55	15 – 45	449
Progenion PR950 UVS	80	24	70 * 24 * 17 / 7	Pre, C, H, I, UV geen ozon	Sensor ?	-	28 – 55	55	274
Thyzo TWE 900	160	900	62 * 57 * 22 / 14,5	H, I	-	-	25 – 60	29 – 80	?
Extreme air EDC 650 UV-C	100	650	185 * 45 / 45	H , UV	-	-	27 – 49	275	2414
Brise C200	31	243	31 * 21 * 45 / 5	Pre, C, H, UV	PM 2,5. VOC, T, rH	A	5 – 45	42	369
Brise C360	95	390	35 * 24 * 53 / 6	Pre, C, AB, H, VOC	PM 0,3 .1. 3. 10 VOC, T, rH	A	25 – 60	65	489
Winix Zero Compact	50	250	24 * 24 * 37 /3,1	Pre, C, H, I	PM 2,5	-	27 – 54	12-55	129
Winix Zero	99	390	38 * 21 * 60 /7	Pre, C, H, I	PM 2,5	-	27 – 51	3-55	189
Winix Zero Pro	120	Cap ?	42 * 25 * 60 / 8,5	Pre, C, H, I	PM 2,5. Geur	-	28 - 55	5 - 90	170
LifeWise Air purifier	10	10	6 * 6 * 13	C, H, I	-	-	35	1,3	29
Dyson Pure Cool	27	1300?	105* 12 *20 / 5	C, H	PM2,5 PM10,T VOS, NO2, rH,	RC, A Voice,	?	?	599
Dyson Pure Cryptonic	27	1440?	105* 12 *20 / 5	C, H, HCOH	PM 2,5 PM10,T VOS, NO2, rH,	RC, A Voice	?	?	649
Xiaomi 3H	49	380	24 * 24 * 52 / 6,1	H	-	A	40 - 70	38	180
Philips 4000i	130	500	31 * 31 * 71 / 8,9	C, H	PM 2,5 Gas	A	34 - 70	60	600
Philips 1000i	63	260	21 * 32 * 54 / 5,2	C, H	PM 2,5	A	32 - 62		246
Philips 800i	49	190	25 * 25 * 37 / 2,4	C, H	PM 2,5	-	35 - 61	22	134

Bijlage: Binnenlucht kwaliteit

Voor binnenluchtkwaliteit is vrijwel niets geregeld, ook niet in openbare gebouwen en scholen:

'Het RIVM heeft geïnventariseerd (2016) hoe de regelgeving over binnenmilieu in Nederland zich verhoudt tot die in andere EU-landen. Er blijkt vooral op Europees niveau regelgeving te bestaan. Daarnaast hebben enkele landen nationale regelgeving opgesteld. Deze nationale wet- en regelgeving betreft bijvoorbeeld etikettering van bouw- en decoratieproducten voor de uitstoot van vluchtige organische stoffen, monitoring van het binnenmilieu in woningen en openbare gebouwen, en nationale normen voor emissies uit bouwproducten en vloerbedekking. Vergeleken met Frankrijk, België en Duitsland is er in Nederland minder nationale regelgeving om de kwaliteit van het binnenmilieu te verbeteren.’

‘Er bestaat echter vrijwel geen specifieke regelgeving voor aanwezige concentraties van stoffen in de binnenlucht en de mate van blootstelling aan die stoffen. Daardoor ontbreekt de aandacht voor situaties waarin mensen aan stoffen vanuit meerdere bronnen staan blootgesteld.’

Er wordt vaak gerefereerd aan IAQ, Indoor Air Quality als een maat voor luchtkwaliteit. Helaas is dit niet een gestandaardiseerde grootheid maar losjes ingevuld a.d.h.v.de zeer verschillende inzichten van allerlei gezondheidsinstanties w.o. EPA, USA, DFG Duitsland en de WHO.

o.a. IDT (Renasas) heeft een TVOC sensor (Total VOlatile Component) die van een samen-stelling van 25 stoffen met zeer verschillende schadelijkheid meet en iets zegt over de IAQ.

Een aardige whitepaper hierover: Overview of TVOC and Indoor Air Quality (renesas.com)

IDT IAQ rating	Reference level[1]	Air information	TVOC (mg/m3)	Air Quality
≤ 1,99	Level 1	Clean Hygienic Air (Target Value)	< 0,3	Very Good
2 – 2,99	Level 2	Good Air Quality (If no threshold is exceeded	0,3 – 1,0	Good
3 – 3,99	Level 3	Noticeable Comfort Concern (Not recommmended for exposure > 12 months)	1,0 - 3,0	Medium
4 - 4,99	Level 4	Significant Comfort Issues Not recommmended for exposure > 1 months)	3,0 – 10	Poor
≥ 5,0	Level 5	Unacceptable conitions (Not recommmended)	> 10	Bad

Wettelijke grenswaarden kwaliteit buitenlucht

Wettelijke grenswaarden en actiedrempels zijn meestal een compromis tussen haalbaarheid en gezondheid. Grenswaarden: Nederland moet deze binnen een bepaalde termijn gaan bereiken

Veel van de wettelijke normen komen direct uit Europese richtlijnen.

Ze zijn vastgelegd in de Wet Milieubeheer. Het gaat om:

Stof	Soort norm	Concentratie	Status
NO2	Jaargemiddelde	40 µg/m3 (sinds 2015)	Grenswaarde / WHO advies
NO2	Uurgemiddelde (mag max. 18 keer / jr worden overschreden)[1]	200 µg/m3	Grenswaarde / WHO advies
PM10	Jaargemiddelde**	40 µg/m3	Grenswaarde
PM10	Jaargemiddelde	20 µg/m3	WHO advies
PM10	Daggemiddelde (mag max. 35 keer / jr worden overschreden)[2]	50 µg/m3	Grenswaarde
PM2,5	Jaargemiddelde	25 µg/m3 (sinds 2015)	Grenswaarde
PM2,5	Jaargemiddelde	20 µg/m3 (vanaf 2020)	Indicatieve grenswaarde (EU)
PM2,5	Jaargemiddelde blootstellingsconcentratie	20 µg/m3 (sinds 2015)	Grenswaarde[3]
PM2,5	Jaargemiddelde blootstellingsconcentratie (vermindering blootstelling, afh. van blootstellingsindex in 2011)	14,4 µg/m3 (vanaf 2020)	Richtwaarde/ streefwaarde[4]
PM2,5	Jaargemiddelde	10 µg/m3	WHO advies
Benzeen	Jaargemiddelde	5 µg/m3	Grenswaarde
Ozon	Bevolking waarschuwen	180 µg/m3	Alarmwaarde v. mens
SO2	Uurgemiddelde (mag max. 24 keer/ jr worden overschreden)	350 µg/m3	Alarmwaarde v. mens
SO2	24-uursgemiddelde (mag max. 3 keer/ jr worden overschreden)	125 µg/m3	Alarmwaarde v. mens

[1] Van toepassing voor wegen w.v. ten minste 40.000 motorvoertuigen per etmaal gebruik maken.

[2] De daggemiddelde grenswaarde is voor PM10 belangrijker dan de jaargemiddelde norm van 40 µg/m3. Want de

daggemiddelde norm komt ongeveer overeen met 32 µg/m3 jaargemiddeld.

[3] De blootstellingsconcentratie is de concentratie waaraan de stedelijke bevolking wordt blootgesteld. Deze

blootstellingsconcentratieverplichting geldt voor rijksoverheid. Lokale overheden hoeven hier niet aan te toetsen

[4] Streefwaarden uit de Europese richtlijnen staan als 'richtwaarden' in de Wet milieubeheer.

[1] Based on study from the German Environment Agency

[1] Het stroomverbruik kan een behoorlijke kostenpost zijn als een reiniger het hele jaar aanstaat: Continu 50 W verbruiken is evenveel als 3 flinke (zuinige) koel-vries combinaties; 100 € / jaar.Modellen met vraagsturing d.m.v. sensoren zijn duurder in aanschaf maar verbruiken minder.

[2] Geluid is een moeilijk onderwerp maar in praktijk heel belangrijk, daarom wat vuistregels: De Bouwnorm 2012 voor installatiegeluid in Verblijfsruimtes: 30 dB(A). Daarvan afgeleid: Slaapkamers: 27-25 dB(A) = 2 - 3 * zachter. De fabrikant geeft soms een waarde op 3 m afstand (of zelfs dat niet) en in een echo-loze vrije veld meting; Die is 10 dB lager en dit geeft een onjuiste, te positieve verwachting: In het vrije veld verzwakt geluid snel met de afstand maar binnen niet ! In een binnenruimte telt het geluidsniveau op 1 m afstand.

[3] Dit is nog niet specifiek onderzocht voor aërosolen met COVID-19.

[1] De uitstoot van fijnstof uit houtkachels in huizen is veel groter dan gedacht | Trouw, Houtkachel of open haard: stooktips | Milieu Centraal

Stookwijzer - Vuur stoken of niet? Realtime advies over hout stoken, Stookalert | RIVM

[2] Productinformatie_ABCAT_.pdf (haveverwarming.nl)

[1] Het wetenschappelijk bewijs over de rol van aërosolen bij het verspreiden van COVID-19 is nog steeds niet waterdicht maar o.a. het Amerikaanse CDC is overtuigd dat aërosolen, naast grote druppels, een belangrijke rol spelen bij de overdracht van COVID-19.

[2] Een aardig inzicht in luchtvervuiling over de wereld kan worden verkregen op:

World's Air Pollution: Real-time Air Quality Index (waqi.info)

[3] De bouwnorm voor ventilatie neemt 1200 ppm CO2 als niveau maar recente onderzoeken i.v.m. virussen tonen aan dat 800 ppm wenselijk is, te bereiken door verdubbelde ventilatiecapaciteit. Veel openbare gebouwen, scholen en zelfs sporthallen voldoen al niet eens aan de 1200 ppm norm

[4] Koken, strijken, een kaarsje – zet u daarna weleens een raampje open? (volkskrant.nl)